Z przepisów ordynacji podatkowej wynika, że organ podatkowy, na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym może:
- odraczać terminy przewidziane w przepisach prawa podatkowego,
- rozłożyć zapłatę podatku na raty,
- umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.
Spełnienie przesłanek otwiera możliwość rozważenia zasadności wniosku podatnika, nie obligując organów podatkowych do udzielenia ulgi. Uznaniowy charakter decyzji determinuje sposób i zakres kontroli legalności takiego rozstrzygnięcia przez sąd administracyjny. Kontrola ta ogranicza się do zbadania, czy w toku postępowania zebrano w sposób wyczerpujący materiał dowodowy i wyjaśniono istotne okoliczności faktyczne oraz dokonano prawidłowej oceny przesłanek.
Uprawnieni do złożenia wniosku
Co do zasady przysługuje płatnikowi, inkasentowi ale również innym podmiotom. Zgodnie z przepisem art. 67c § 2 o.p. tymi podmiotami są spadkobiercy podatnika, płatnika oraz osoby trzecie.
Organ podatkowy ma obowiązek zawiadomienia tych podmiotów o decyzjach dotyczących złożonego przez spadkodawcę wniosku. Dotyczy to też decyzji doręczonych, jeżeli w dniu śmierci spadkodawcy nie upłynął jeszcze termin do złożenia odwołania czy też skargi do NSA.
Osoby trzecie to podmioty wymienione w rozdziale 15 działu III o.p., które ponoszą odpowiedzialność podatkową za zobowiązania ciążące na podatniku, płatniku oraz inkasencie na podstawie wydanej przez organ podatkowy decyzji o odpowiedzialności którejś z tych osób.
Odroczenie terminu płatności podatku
Instytucja odroczenia terminu będzie miała zastosowanie do terminów materialnoprawnych, które w odróżnieniu od terminów procesowych nie są terminami przywracalnymi (art. 162 ustawy Ordynacja podatkowa). Generalna klauzula, na podstawie której organy podatkowe mogą odraczać terminy przewidziane w przepisach prawa podatkowego, w tym terminy płatności, znajduje się w art. 48 i 49 o.p. Zasady obliczania terminów określone w art. 12 Ordynacji Podatkowej. We wniosku należy zaproponować własne terminy płatności.
Prawo procesowe nazywa się zapewnianiem kontroli nad wdrażaniem prawa materialnego. Obszar ten jest bezpośrednio związany z obszarem postępowania sądowego. Przez prawo proceduralne rozumiemy prawo, które określa metody, procedury i mechanizmy egzekwowania praw i obowiązków
Prawo materialne oznacza prawo pisane określające prawa i obowiązki obywateli oraz organów zbiorowych. Zasadniczo jest on skodyfikowany w ustawach, ale można go również znaleźć w prawie zwyczajowym.
Prawo materialne dotyczy istoty sprawy. Prawo procesowe tworzy mechanizm egzekwowania prawa.
Rozłożenie podatku na raty, opłata prolongacyjna
Warunkiem uzyskania ulgi jest wykazanie, że jednorazowa zapłata podatku byłaby nadmiernie uciążliwa i skutkowałaby pogorszeniem sytuacji życiowej lub likwidacją firmy. Harmonogram ustalany jest indywidualnie i może uwzględniać: raty równe lub malejące, karencję w pierwszych miesiącach, sezonowość dochodów. Im bardziej realistyczny i dopasowany harmonogram zaproponuje podatnik, tym większa szansa na jego akceptację. Urząd może: naliczyć odsetki według stawki podstawowej, zastosować stawkę obniżoną (gdy podatnik spełni przesłanki określone w art. 56a Ordynacji podatkowej) lub odstąpić od naliczania odsetek w wyjątkowych sytuacjach.
Jeśli urząd skarbowy przyzna podatnikowi ulgę w spłacie w formie odroczenia terminu płatności lub rozłożenia zobowiązania podatkowego na raty, odsetki nie będą już wymagane. Dlatego też do kwoty zobowiązania podatkowego doliczana jest opłata prolongacyjna, czyli opłata za prolongowanie terminu płatności podatku. Takie odroczenie płatności bądź rozdzielenie zobowiązania podatkowego na raty to pomoc publiczna dla przedsiębiorcy. Opłata prolongacyjna oraz odsetki za zwłokę w jej zapłacie stanowią koszt podatkowy. Wynika to z faktu, że stanowi ona dodatkową opłatę, a nie karę czy sankcję nałożoną przez organ podatkowy, odstąpić od naliczania odsetek w wyjątkowych sytuacjach.
Umorzenie zaległości podatkowej lub odsetek
Zaległość podatkowa może zostać umorzona na wniosek podatnika (art. 67a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej) albo z urzędu (art. 67d Ordynacji podatkowej). Wniosek o umorzenie zaległości podatkowej można złożyć najwcześniej dzień po upływie terminu płatności podatku Nowelizacja Ordynacji podatkowej przewiduje jednak możliwość umorzenia podatku (tj. zanim przekształci się on w zaległość podatkową). Podatnik musi wykazać, że za przyznaniem ulgi przemawia jego ważny interes lub interes publiczny.
Podmioty i osoby prowadzące działalność gospodarczą są zobligowane do spełnienia dodatkowych wymogów. W ich przypadku brane są pod uwagę również regulacje dotyczące pomocy publicznej. Mogą otrzymać ulgę: niebędącą pomocą publiczną, stanowiącą pomoc de minimis (w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis) lub stanowiącą pomoc publiczną na cele wskazane w art. 67b § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej.
Przesłanka ważnego interesu podatnika lub ważnego interesu publicznego
Składając wniosek o uzyskanie którejś z ulg w spłacie zobowiązań podatkowych powinniśmy się powołać na jedną tych z przesłanek lub na obie łącznie.
W orzecznictwie wskazuje się. że ważny interes podatnika należy definiować jako sytuację spowodowaną nadzwyczajnymi, losowymi przypadkami, gdy z tego powodu doszło do znacznego obniżenia zdolności płatniczych dłużnika, co w konsekwencji doprowadziło do tego, że podatnik nie jest w stanie uregulować należności podatkowych. Jako okoliczności wypełniające treścią bardzo ogólne ramy ważnego interesu podatnika można podać m.in. zagrożenie egzystencji podatnika i jego rodziny, brak środków pieniężnych na zapłatę od razu całej kwoty podatku. W najnowszym orzecznictwie podkreśla się również jako wyznacznik owego ważnego interesu podatnika trudną sytuację finansową, zwracając jednocześnie uwagę, iż o przyczyną tej sytuacji nie musi być wyłącznie zdarzenie losowe, nadzwyczajne.
Przesłanka ważnego interesu publicznego, w najnowszym orzecznictwie podatkowym podkreśla się, iż pojęcie interesu publicznego należy odnosić do zasad konstytucyjnych. Podkreślił to m.in. WSA w Szczecinie w wyroku z 22.06.2016 r., I SA/Sz 392/16, stwierdzając jednocześnie, iż ,,(…)nie można tym samym pojęcia „interesu publicznego „ograniczyć do konieczności respektowania zasady równości i powszechności opodatkowania. Ustawodawca dopuścił w pewnych wyjątkowych okolicznościach danie pierwszeństwa przed zasadą powszechności opodatkowania innym zasadom konstytucyjnym’’
